Safra kesisi, Karaciğerden salgılanan safranın toplandığı, karaciğerin alt kısmında bulunan torba şeklinde bir organdır. Kesenin görevi, safrayı depolayıp, yoğunlaştırmak ve gerekli aralıklarla onikiparmak barsağına safrayı salgılamaktır.
Şekil bakımından safra kesesi bir armuda benzer. Karaciğerin alt yüzündeki safra kesesi çukurunda yer almıştır. Kalın ucu önde ve aşağıdadır. Safra kesesinin uzunluğu 8-12 cm, genişliği 4-5 cm kadardır. Fakat duvarları, sağlam ve genişleme kabiliyeti fazla olduğundan, îcap ettiğinde patlamadan 200-250 cm3 kadar sıvı alabilir.
Karaciğerin devamlı olarak salgıladığı safra, safra kesesinde depolanıp, koyulaştırıldıktan sonra lazım olduğunda safra kesesi kanalına, buradan da safra kanalı (duktus koledukus) ile onikiparmak barsağına atılır.Bu kanalın onikiparmak barsağına açıldığı yerde, kanal ağzının açılıp kapanmasını sağlayan bir halkası olan oddi sfinkter’i (büzücü kası) bulunur. Oddi sfinkteri genellikle kapalı olup, yemeklerden 30-90 dakika sonra açılır, kese kasılır ve hazım için lazım olan safra barsağa akmaya başlar.
Safra kesesi İltahabı (Kolesistit) en çok görülen hastalıkları. Safra kesesinin, kimyevî değişikliklerle veya mikroorganizmalar sebebiyle husûle gelen iltihaplarına kolelsistit adı verilir. Safra kesesi iltihapları akut veya kronik olabilir.
Akut kolesistit: Safra iltihaplarına en çok, kırkını aşmış, şişman, sarışın veya beyaz tenli ve çok doğum yapmış kadınlarda rastlanmaktadır. En çok görülen sebebi, safra kesesi ağzının tıkanmasıdır. Vak’aların çoğunluğunda bu tıkanma safra taşından ileri gelir. Safra yolları anormallikleri, delinme göstererek safra kesesine açılan mîde ülserleri, lenf bezi büyümeleri, tümörler de tıkanma sebebidir.
Kesenin ağzı tıkanınca, kese içindeki basınç artar. Basınç arttıkça kesenin duvarı üzerindeki baskı artar ve böylece kese duvarına az kan gelir. Kanlanma azalınca, kese duvarında iltihap-doku ölümü ve gangrene zemin hazırlanmış olur.
Belirtileri; Karnın sağ üst kesiminde yer alan şiddetli, batıcı karakterde ve devamlı olan ağrıdır. Ağrı İki kürek kemiği arasına yayılır. Nefes almakla şiddetlenir. Vak’aların çoğunluğunda bulantı ve kusma vardır. Ateş, ortalama 38°C civarındadır. Muayenede safra kesesinin bulunduğu karnın sağ üst kesimi ağrılıdır. Vak’aların dörtte bir kadarında sarılık da eşlik eder. Karında şişkinlik yapar.
Teşhis: Hastalarda kan, idrar tetkikleri ve direkt karın filmi de yol göstericidir. Ultrasonografi ve gerekirse Batın tomografisi tanıda çok önemlidir.
Tedavi: Safra kesesi, cerrah tarafından çıkartılmalıdır. Ameliyat yapılmayan durumlarda, ağrı kesici ve antibiyotiklerin verilmesi yoluna gidilir, şahıs bir iki gün damar yoluyla beslenir. Gürültülü tablo geçtikten birkaç hafta sonra ameliyat yapılabilir.
